Używane płyty warstwowe — czy najtańsze płyty warstwowe są opłacalne?
Płyty warstwowe są popularne głównie ze względu na ich wszechstronność i możliwość szybkiego wznoszenia nawet dużych obiektów. Ceni się w nich także wysokie parametry w zakresie izolacyjności cieplnej oraz odporności ogniowej. W licznych opracowaniach w tym obszarze często pomija się jeszcze jedną korzyść, którą trudno uzyskać w przypadku innych, tradycyjnych materiałów budowlanych. Chodzi mianowicie o możliwość demontażu i powtórnego zastosowania w innych inwestycjach.
To ważna cecha płyt warstwowych, która jest ceniona zarówno ze względu na obniżenie kosztów inwestycji oraz dostępność „od ręki”, jak i z uwagi na swój proekologiczny aspekt. Warto mieć na uwadze, że mimo korzyści, takie rozwiązanie wiąże się też z pewnym ryzykiem. Panele używane klasyfikowane są z reguły jako gatunek II, bądź III, a więc nie spełniają już wszystkich restrykcyjnych norm, jak ma to miejsce w przypadku materiałów I gatunku.
W naszym artykule omówimy kilka aspektów, które pomogą odpowiedzieć na pytanie – czy używane, najtańsze płyty warstwowe są opłacalne?
Spis treści
- Czym są płyty warstwowe I, II, III gatunku?
- Nowe płyty warstwowe dostępne od ręki – co to oznacza?
- Płyty warstwowe pozostałe z cięć oraz z końcówek serii
- Płyty warstwowe produkowane z myślą o składowaniu.
- Cena i szybka dostępność zaletą płyt warstwowych II i III gatunku, a jakie są wady?:
- Wpływ czasu i warunków przechowywania na trwałość okładzin i rdzeni płyt warstwowych
- Dodatkowe zagrożenia związane z używaniem płyt warstwowych niższych klas
- Jak demontować płyty warstwowe do ponownego wykorzystania
- Cykl życia płyty warstwowej
Czym są płyty warstwowe I, II, III gatunku?
Gatunek I
Najwyższą jakość gwarantuje gatunek I, w którym sklasyfikowane zostały nowe, pełnowartościowe płyty pochodzące bezpośrednio z produkcji. Tego rodzaju materiał jest najczęściej produkowany pod konkretne zamówienie lub przechowywany na składach naszych partnerów handlowych.
Płyty warstwowe Paneltech I gatunku posiadają Deklarację Właściwości Użytkowych (DWU) i są zgodne z normą PN 14509, co potwierdza spełnienie przez nie wymagań dotyczących wytrzymałości, izolacyjności termicznej oraz odporności ogniowej. Dzięki temu – jako Paneltech – możemy zapewnić, że każda płyta warstwowa Paneltech jest w pełni przetestowana i spełnia najwyższe standardy jakości.
Gatunek II
Kolejną kategorią są płyty gatunku II. W zależności od producenta oraz sprzedawcy, sposób klasyfikacji materiału w ramach tej kategorii jakościowej może się różnić. Najczęściej pochodzą one z nadwyżek produkcyjnych, demontażu obiektów, bądź ze składów, gdzie były przechowywane przez różny czas. Tego rodzaju materiały mogą odznaczać się niewielkimi wadami, które nie wpływają znacząco na ich właściwości użytkowe, jednak powodują, że nie spełniają one wszystkich wymagań określonych w normach.
W Paneltech płyty warstwowe klasyfikujemy w ramach II gatunku, gdy nie posiadają Deklaracji Właściwości Użytkowych (DWU). Następuje to, jeśli przynajmniej jeden parametr nie spełnia wymagań normy PN 14509. Takie płyty – choć mogą posiadać niewielkie odstępstwa od normy – uznajemy jako nadal użyteczne, gdyż mogą się sprawdzić w mniej wymagających projektach.
Gatunek III
Ostatnia, najniższa kategoria to panele warstwowe gatunku III. Podobnie jak w poprzednim przypadku, sposób zasady ujęcia materiału w tej grupie mogą różnić się u różnych producentów i dostawców. Najczęściej są to panele, które posiadają istotne wady, wpływające na ich funkcjonalność. Mogą pochodzić z demontażu w inwestycjach, gdzie były używane przez dłuższy czas i charakteryzują się znacznym stopniem zużycia oraz widocznymi uszkodzeniami.
W Paneltech płyty warstwowe klasyfikujemy w ramach III gatunku, gdy nie posiadają Deklaracji Właściwości Użytkowych (DWU) oraz odznaczają się poważniejszymi wadami, jak uszkodzenia łączeń blach, braki w rdzeniu czy inne defekty. Taką ocenę przeprowadzamy w oparciu o wewnętrzną klasyfikację Paneltech. Płyt III gatunku nie rekomendujemy do stosowania w nowych obiektach. Naszym zdaniem można używać ich jedynie w mniej wymagających projektach lub tymczasowych konstrukcjach.
Poza opisanymi przez nas gatunkami nowych płyt, na rynku dostępne są również płyty warstwowe pochodzące z demontażu. Stan takich płyt zależy od staranności demontażu oraz okresu użytkowania i może dorównywać płytom I, II lub III gatunku.
W związku z tym warto poruszyć kwestię tego, czy potencjalny inwestor może zakupić nowe płyty od ręki i czym taki materiał się charakteryzuje?
Płyty warstwowe są produkowane na zamówienie, głównie ze względu na odmienne wymagania każdej z inwestycji. Poszczególne rodzaje płyt różnią się m.in. materiałem, z którego został wykonany ich rdzeń, grubością i profilowaniem okładzin, rozmiarami, czy kolorem. Odmienne mogą być też rodzaje wykończeń i zamków, co w bezpośredni sposób przekłada się na możliwość ich wykorzystania w określonym projekcie. W związku z tym nowe panele, które są dostępne od ręki to dość wąska grupa, wśród której znajdziemy jednak kilka kategorii.
Płyty warstwowe pozostałe z cięć oraz z końcówek serii
Są to nowe płyty warstwowe, które stanowią produkt uboczny związany z procesem technologicznym. Najczęściej powstają jako ostatnie w serii produkcyjnej (zwłaszcza podczas zmian produkcyjnych lub przezbrojeń maszyn) albo jako nadwyżki z procesu docinania materiałów na konkretne zamówienia. W konsekwencji mogą posiadać pewne niedoskonałości, takie jak niestandardowe wymiary, łączone blachy o różnych kolorach czy drobne ubytki w rdzeniu poliuretanowym. Pomimo tego zachowują one pełną funkcjonalność i jakość, co czyni je idealnym rozwiązaniem do mniejszych projektów budowlanych lub remontów. W zależności od jakości i rozmiarów danego produktu może on zostać zakwalifikowany do I, II lub III gatunku.
W ofercie Paneltech płyty warstwowe pozostałe z cięć lub pochodzące z końcówek serii – w zależności od ich jakości – klasyfikujemy jako materiał I, II lub III gatunku.
Płyty warstwowe produkowane z myślą o składowaniu.
Zwykle płyty warstwowe są produkowane na zamówienia inwestora, z uwzględnieniem wymaganych przez niego parametrów. Niektórzy producenci decydują się jednak na produkcję płyt przeznaczonych również do składowania. Są to z reguły materiały o specyficznych parametrach, które zostały wyprodukowane w większych ilościach, w oczekiwaniu na zwiększone zapotrzebowanie rynkowe. Dostępne są najczęściej w jednym kolorze i posiadają z góry ustalony rodzaj rdzenia.
Obecnie w Paneltech, w trosce o zapewnienie możliwie najwyższej jakości materiałów, nie produkujemy płyt warstwowych z myślą o ich składowaniu. Wynika to głównie z ryzyka degradacji powłoki lakierniczej oraz uszkodzeń mechanicznych, które mogą spowodować obniżenie jakości płyty do II gatunku.
Cena i szybka dostępność zaletą płyt warstwowych II i III gatunku, a jakie są wady?
Płyty sklasyfikowane w II i III gatunku są korzystną opcją ze względu na ich cenę oraz dostępność. Warto jednak mieć na uwadze to, że stosowanie tego rodzaju materiałów może wiązać się z ryzykiem wynikającym z niepewności co do ich aktualnego stanu oraz jakości.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze wady płyt warstwowych sklasyfikowanych w ramach II i III gatunku. Omówimy najważniejsze cechy płyt używanych, pochodzących z demontażu oraz nowych – powstałych jako końcówki serii, pochodzących z cięć lub zalegających przez dłuższy czas na składach.
Wady płyt warstwowych II gatunku
Jako pierwsze warto scharakteryzować płyty II gatunku. Wśród najważniejszych wad tej klasy produktu należy wymienić:
- nierówności na powierzchni — na okładzinach mogą występować drobne zarysowania lub nierówności, które wpływają na ich estetykę i mogą powodować pewne trudności w montażu;
- delikatne uszkodzenia mechaniczne – płyty mogą mieć drobne wgniecenia, zadrapania lub inne uszkodzenia, które nie oddziałują znacząco na ich właściwości użytkowe, lecz mogą obniżać ich wartość wizualną;
- nieznaczne odchylenia wymiarowe – poszczególne panele mogą posiadać niewielkie odchylenia od zadanych wymiarów, co może utrudniać ich precyzyjny montaż;
- defekty estetyczne powłoki — powierzchnie płyt mogą mieć drobne wady powłoki, takie jak przebarwienia, nierównomierne nałożenie farby lub niewielkie ubytki.
Płyty Paneltech II gatunku mogą charakteryzować się drobnymi wadami fabrycznymi, które nie wpływają na ich funkcjonalność. Mogą to być przede wszystkim niewielkie uszkodzenia powłoki (np. drobne nierówności lub uszkodzenia mechaniczne) lub defekty estetyczne (np. przebarwienia, małe ubytki lub nierównomierne rozłożenie farby).
Wady płyt warstwowych płyt III gatunku
W przypadku materiałów klasyfikowanych w ramach III gatunku, ubytki jakościowe są znacznie bardziej widoczne. W tym przypadku wśród najważniejszych, potencjalnych wad można wymienić:
- znaczne uszkodzenia mechaniczne – istnieje duże ryzyko, że płyty III gatunku będą posiadały poważne uszkodzenia, w tym m.in.: głębokie wgniecenia, duże pęknięcia i zadrapania, które mogą wpływać na ich integralność strukturalną;
- odchylenia wymiarowe – dla tego gatunku materiału rozbieżności w wymiarach poszczególnych paneli mogą być większe, niż w poprzedniej klasie, co może stanowić przyczynę problemów z montażem oraz stabilnością konstrukcji;
- poważne defekty powłoki — powierzchnie płyt mogą mieć istotne wady powłoki, takie jak łuszczenie farby, duże przebarwienia, korozja na powierzchniach metalowych lub inne istotne uszkodzenia estetyczne;
- zanieczyszczenia i zabrudzenia – materiały sklasyfikowane w tym gatunku są bardziej narażone na zabrudzenia, co też może wpływać na ich estetykę oraz funkcjonalność;
- zwiększone ryzyko utraty właściwości izolacyjnych – jedną z potencjalnych wad jest ryzyko uszkodzenia materiału izolacyjnego, co z kolei może doprowadzić do utraty właściwości termicznych, akustycznych i ognioodpornych
Płyty Paneltech, które skasyfikowaliśmy, jako III gatunek charakteryzują się poważniejszymi wadami, które mogą w istotny sposób wpływać na parametry użytkowe. Takie panele mogą posiadać istotne uszkodzenia powłoki (np. korozja, głębsze wgniecenia lub uszkodzenia mechaniczne), znaczne rozbieżności wymiarowe lub defekty estetyczne, (np. łuszczenie się farby, duże przebarwienia oraz zanieczyszczenia).
Wpływ czasu i warunków przechowywania na trwałość okładzin i rdzeni płyt warstwowych
Płyty warstwowe to materiały budowlane, które najlepiej montować w krótkim czasie po ich wyprodukowaniu, aby zminimalizować ryzyko uszkodzeń okładzin stalowych bądź rdzenia. Ich trwałość jest najwyższa, gdy w niewielkim czasie od zejścia z linii produkcyjnej zostaną użyte na docelowym obiekcie.
Dłuższe przechowywanie na wolnym powietrzu zwiększa ryzyko uszkodzeń powłok lakierniczych i degradacji rdzenia termoizolacyjnego, szczególnie pod wpływem skrajnych warunków atmosferycznych, takich jak opady, upały czy mrozy. Krótkotrwałe składowanie na zewnątrz jest dopuszczalne, ale im dłużej trwa, tym bardziej obniża się jakość okładzin oraz parametry termojonizacyjne rdzeni płyt warstwowych.
Jako Paneltech przypominamy, że przechowywanie płyt warstwowych niezgodnie z zaleceniami zawartymi w Ogólnych Warunkach Sprzedaży Paneltech, może być przyczyną uszkodzenia powłoki lakierniczej okładzin, co z kolei skutkuje utratą gwarancji.
Wpływ czasu i warunków składowania płyt warstwowych na nieosłonięte części rdzenia może się różnić w zależności od jego rodzaju.
Rdzeń PIR lub PUR
Panele z rdzeniem poliuretanowym (PIR i PUR), które są wystawione na warunki atmosferyczne, mogą ulegać degradacji, co prowadzi do obniżenia ich parametrów termoizolacyjnych oraz utraty właściwości w zakresie odporności ogniowej.
Rdzeń z wełny mineralnej
Jest to materiał w sposób szczególny wrażliwy na warunki atmosferyczne, ponieważ na skutek opadów może nasiąkać wodą, co wiąże się z ryzykiem uszkodzenia płyty. Mimo tego, ich właściwości ogniowe pozostają stabilne, ale mogą być ograniczone wskutek uszkodzeń mechanicznych.
Rdzeń ze styropianu
Przechowywane przez długi czas w nieodpowiednich warunkach płyty z rdzeniem ze styropianu, mogą być narażone na kruszenie, utratę struktury, bądź zawilgocenie. Dodatkowo szybo też tracą właściwości izolacyjne.
W Paneltech dokładamy wszelkich starań, aby oferowane produkty były wolne od wad wynikających z składowania na wolnym powietrzu. Wszelkie ewentualne ubytki i uszkodzenia powstałe w toku produkcji bądź składowania rozpatrujemy zgodnie z warunkami przewidzianymi w dokumentacji gwarancyjnej.
Dodatkowe zagrożenia związane z używaniem płyt warstwowych niższych klas
Poza wspomnianymi wadami warto też przytoczyć kilka innych zagrożeń, które są niezależne od typu płyty. Wśród nich należy wskazać przede wszystkim na:
- krótszą żywotność — płyty niższych klas mają często skrócony okres użytkowania w porównaniu do materiałów I gatunku;
- potencjalne problemy montażowe – ze względu na wady wymiarowe lub powierzchniowe, montaż tego rodzaju paneli może być bardziej czasochłonny i kosztowny;
- mniejsza odporność na warunki atmosferyczne — materiały II i III gatunku mogą odznaczać się niższą odpornością na warunki atmosferyczne, co w efekcie może prowadzić do szybszego zużycia;;
- ściśle określona ilość gotowych płyt warstwowych na składach z jednego rodzaju, kolorystyki oraz systemów łączenia – może stać się to poważną przeszkodą, gdy w trakcie montażu okaże się, że brakuje nam kilku płyt;
- brak Deklaracji Właściwości Użytkowych i zgodności z normą PN 14509 – Deklaracja gwarantuje, że produkt został przetestowany i spełnia wymagania techniczne, co jest kluczowe dla trwałości, wytrzymałości i ogólnego bezpieczeństwa konstrukcji budowlanych.
Tabelka podsumowująca
| Gatunki płyt | Płyty używane z demontażu | Płyty nowe dostępne na składach płyt warstwowych | Płyty Paneltech |
| Gatunek II | Płyty pochodzące z demontażu, często w dobrym stanie, mogą mieć niewielkie uszkodzenia mechaniczne, odchylenia wymiarowe, defekty estetyczne (np. zarysowania, przebarwienia). | Płyty z nadwyżek produkcyjnych, mogą mieć niestandardowe wymiary, drobne defekty estetyczne, w pełni użyteczne. | Płyty II gatunku Paneltech nie posiadają Deklaracji Właściwości Użytkowych (DWU), co oznacza, że mogą mieć jedną drobną wadę fabryczną, taką jak: delikatne wgniecenie, drobne odchylenia wymiarowe, lekkie zarysowania na powłoce lub niewielkie przebarwienia. Wady te są jedynie estetyczne i nie wpływają na ich funkcjonalność. |
| Gatunek III | Płyty pochodzące głównie z demontażu, z widocznymi uszkodzeniami mechanicznymi (głębokie wgniecenia, pęknięcia, korozja), odchyleniami wymiarowymi i uszkodzoną powłoką ochronną, co wpływa na ich trwałość i właściwości izolacyjne. | Płyty z cięć i końcówek serii, mogą posiadać poważniejsze wady, np. duże uszkodzenia powierzchni, niestandardowe wymiary i duże defekty powłoki. Mogą być stosowane w mniej wymagających projektach. | Płyty III gatunku Paneltech pochodzą głównie z końcówek serii oraz cięć produkcyjnych. Nie posiadają Deklaracji Właściwości Użytkowych (DWU) i mogą mieć kilka wad fabrycznych, takich jak: głębsze wgniecenia, większe odchylenia wymiarowe, pęknięcia powłoki, łuszczenie farby, wyraźne przebarwienia czy uszkodzenia struktury. Wady te mogą wpłynąć zarówno na estetykę, jak i funkcjonalność, co czyni je bardziej odpowiednimi do tymczasowych lub mniej wymagających konstrukcji. |
Naszym zdaniem płyty warstwowe II i III gatunku mogą być korzystną cenowo alternatywą, jednak warto mieć na względzie ich wady oraz potencjalne problemy, które mogą pojawić się trakcie ich eksploatacji. Wybór konkretnego gatunku powinien być więc uzależniony od specyfiki projektu, a także wymagań dotyczących jakości i trwałości. Zwracamy też uwagę na fakt, iż w budownictwie należy stosować tylko materiały posiadające Deklarację Właściwości Użytkowych. Brak zgodności z normami może bowiem prowadzić do awarii konstrukcji, zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi oraz problemów prawnych. Dlatego jako Paneltech zalecamy korzystanie wyłącznie z certyfikowanych materiałów zapewnia zgodność z przepisami, bezpieczeństwo użytkowników budynków, a tym samym ochronę całej inwestycji.
Jak demontować płyty warstwowe do ponownego wykorzystania
Demontaż płyt warstwowych, to co do zasady proces odwrotny do ich montażu. W pierwszej kolejności należy zdemontować obróbki blacharskie, a następnie dokręcić płyty od konstrukcji i przetransportować na miejsce składowania. Warto podkreślić, że koszt demontażu w celu odzyskania materiału jest porównywalny z kosztem montażu płyt, ponieważ wymaga staranności oraz bardzo często zastosowania profesjonalnego sprzętu (dźwig, przyssawka, zwyżka, itp).
Na konieczność użycia takich narzędzi zwrócono uwagę m.in. w opracowaniu “Insulated Panels. Identification, end of life and re-use options” stowarzyszenia EPIC. Autorzy wśród zalecanych form demontażu wskazują na użycie specjalnych dźwigów, które pozwalają na bezpieczne i szybkie wykonanie tego zadania, przy niższym ryzyku uszkodzenia samego materiału. Podkreślają przy tym rolę nowoczesnych metod takich, jak używanie specjalnych przyssawek/uszczelnień próżniowych, które dodatkowo redukują ryzyko uszkodzenia wierzchniej warstwy panelu 1).
Dążąc do odzyskania materiału wykorzystanego do budowy określonego obiektu warto odpowiednio wcześniej zaplanować jego rozbiórkę. Trzeba mieć też na uwadze to, że nie wszystkie płyty będą nadawały się do ponownego użytku. Przeszkodę może bowiem stanowić zarówno specyfika danego materiału, jak też otwory montażowe, czy uszkodzenia powstałe przy samym demontażu.
Cykl życia płyty warstwowej
Cykl życia płyty warstwowej jako materiału budowlanego przewidziany jest na około 25 lat 2). W tym czasie możliwy jest jej demontaż i ponowny montaż. Warto jednak podkreślić, że takie działanie ma uzasadnienie ekonomiczne i praktyczne jedynie w przypadku płyt pochodzących z obiektów eksploatowanych maksymalnie od 2 do 5 lat 3), najlepiej budowanych zgodnie z zasadami Design for Deconstruction (DfD)4), co obecnie nie jest powszechną praktyką. Po okresie 10 lat 5) ponowne wykorzystanie używanych płyt warstwowych staje się wątpliwe z ekonomicznego punktu widzenia. Płyty warstwowe demontowane z obiektów mających ponad 30 lat nie nadają się już do ponownego użycia i powinny być traktowane jako odpady przeznaczone do recyklingu. Możliwości recyklingu, nie tylko płyt warstwowych, omówimy w jednym z kolejnych artykułów.
Podsumowując warto zauważyć, że panele warstwowe są materiałem nadającym się do powtórnego zastosowania, a praktyka ta może zyskiwać na popularności ze względu na takie korzyści jak obniżenie kosztów inwestycji, czy też aspekty ekologiczne. Powtórne wykorzystanie tego rodzaju materiałów – podobnie, jak poleganie na nowych płytach II bądź III gatunku – niesie ze sobą pewne ryzyka związane m.in. ze stopniem ich zużycia, wadami i tym samym obniżonymi parametrami użytkowymi. Opłacalność tego rodzaju przedsięwzięć jest więc kwestią indywidualną, zależną od charakteru projektu.
W miarę pojawiania się nowych, istotnych zmian i informacji w tym obszarze – szczególnie w kwestiach prawnych, ekologicznych bądź technologicznych — będziemy aktualizować nasz wpis, by móc przekazać jak najwięcej praktycznych uwag i wskazówek.
Przypisy
1) „Insulated Panels. Identification, End of Life and Re-Use Options,” EPIS, 2022, s. 29.
2) Cykl życia płyt warstwowych oceniany jest na około 25–30 lat, ale może być różny w zależności od warunków eksploatacyjnych i jakości wykonania (źródło: „Wytyczne projektowania i użytkowania płyt warstwowych” – Polski Związek Producentów i Przetwórców Izolacji)
3) Ponowny montaż płyt po 2-5 latach może być uzasadniony, ale konieczne jest przeprowadzenie oceny technicznej i zgodności z normami. Istnieją przypadki, w których płyty mogą być ponownie wykorzystywane po dłuższym okresie, pod warunkiem ich właściwego przechowywania i utrzymania (źródło:EN 1993 Eurocode 3 i EN 14509).
4) Design for Deconstruction (DfD) to podejście projektowe umożliwiające łatwy demontaż budynków, ponowne wykorzystanie materiałów oraz minimalizację odpadów, szczególnie istotne w budownictwie szkieletowym i z lekką obudową z płyt warstwowych.
5) Po 10 latach ponowne używanie płyt warstwowych staje się mniej opłacalne ze względu na spadek ich właściwości izolacyjnych i estetyki, co zgadza się z powszechnymi wytycznymi dotyczącymi trwałości materiałów budowlanych (źródło: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z 19 listopada 2008 2008/98/EC (Dz.UE. L312/3) oraz badania branżowe)
